Vlakbij Bergen op Zoom liggen twee grote begraafplaatsen voor gesneuvelde Geallieerden van de Tweede Wereld Oorlog van de Geallieerden. Op de linker begraafplaats liggen 1118 meest Canadese soldaten. Op de andere begraafplaats hebben 1284 Geallieerden soldaten van diverse nationaliteiten en onderdelen hun laatste rustplaats. Op deze rechter begraafplaats liggen circa 25 vliegers die zijn omgekomen in of bij de Wieringermeer tijdens de oorlog.
Vijf graven vallen op omdat ze tegen elkaar aan zijn geplaatst en daarmee het ideale beeld van rechte rijen verstoren. Een zesde graf er vlak naast hoort erbij, gezien de datum van overlijden. Deze zes graven met Tsjechische namen, zijn de bemanningsleden van de Wellington bommenwerper Z8838 KX-Z for Zebra. De Wellington IC van de RAF is neergeschoten op 11 april 1942 nabij de Molenweg door een Duitse nachtjager die bestuurd werd door piloot Hauptman Helmut Lent.
Rapport Luchtbeschermingsdienst Wieringermeer
In het Gemeentearchief van Wieringermeer ligt een rapport van het hoofd Luchtbeschermingsdienst Wieringermeer. Het rapport vermeldt, dat om 24.30 uur een vliegtuig brandend is neergestort aan de Molenweg, dichtbij het kruispunt met de Schagerweg. De wrakstukken vielen zonder schade aan te richten in het open veld, op grote afstand van de bebouwing, zodat brandgevaar niet bestond. Terstond is er een onderzoek ter plaatse ingesteld. Maar er was geen spoor van de bemanning van het vliegtuig te bekennen.
Er werd toen aangenomen dat zij in het brandende vliegtuig waren omgekomen, en geen tijd hadden om eruit te springen met de parachute. Opvallend was dat beide dienstdoende veldwachters pas laat melding maakten van het neerstorten. De (kerk)torenluchtwacht Medemblik, die de hele Wieringermeer overzag, al helemaal geen luchtgevecht had gezien. Bominslagen hadden niet plaats gevonden, terwijl de val van het vliegtuig slechts een zwakke inslag veroorzaakte, die zelfs op de boerderijen in de naaste omgeving niet is gehoord of gevoeld.
De Tsjechische bemanning
De bemanning bestond uit ervaren Tsjechische vliegeniers die waren gevlucht in 1939 na de Duitse bezetting van Tsjechië naar Frankrijk. Na de val van Frankrijk verder trokken naar Engeland om daar door te vechten tegen de bezetter van hun moederland.
Piloot captain Josef Kalensky
De bemanning maakte deel uit van het 311 Squadron, en was opgestegen op 10 april om 22.01 uur (Engelse tijd) van het vliegveld East Wretham in Norfolk. Het motto van het squadron was “Never regard their numbers”. De verliezen aan bemanningsleden van de bommenwerpers die bij het 311 Squadron vlogen waren hoog. In de loop van de oorlog zijn er van de 318 ingezette mannen, een aantal van 94 bemanningsleden gesneuveld, 34 gevangen genomen en ongeveer 30 gewond geraakt. Van de 52 ingezette vliegtuigen, zijn er 22 vliegtuigen neergestort. De hoge verliezen leidde ertoe dat het Squadron eind april 1942 werd ingezet voor andere taken zoals zeeverkenning en bewaking van Coastal Command, maar helaas te laat voor deze bemanning.
De op 11 april 1942 omgekomen bemanning bestond uit:
Sgt. Josef Politzer, Wireless Operator, geboren 17 april 1913 in Stupne.
Sgt. Karel Kodes, 2de Piloot, geboren 24 mei 1920 in Bratislava.
F/o. Karel Rychnovsky, Navigator, geboren 9 mei 1918 in Konice.
Sgt. Jan Peprnicek, Schutter, geboren 15 dec 1912 in Ostrozska Nova Ves.
F/sgt. Josef Hrdina, Staartschutter, geboren 7 maart 1912 in Vsen.
F/sgt. Josef Kalensky, Captain piloot, geboren 17 februari 1915 in Liskovice.
Tijdens de oorlog heeft de bezetter de Tsjechische gesneuvelden met militaire eer begraven in Huisduinen. Na de oorlog (mei 1947) heeft de Nederlandse overheid de graven verplaatst naar Bergen op Zoom.
Vickers Wellington bommenwerper
In de begin jaren van de Tweede Wereld Oorlog was dit type bommenwerper de ruggengraat van de RAF Bomber Command. De Wellington bommenwerper had een lengte van 19,69 mtr, was 5,31 mtr hoog en had een spanwijdte 26,4 mtr. Opvallend aan het ontwerp is de geometrische (geodesic) constructie, een lichte maar sterke constructie die vele bemanningsleden het leven heeft gered. Er zijn van dit type bommenwerper een ongelofelijk aantal van 11.461 geproduceerd in de periode 1936 tot 1945. Er waren zes bemanningsleden aan boord. Het vliegtuig was voorzien van 8 stuk 7.7 mm mitrailleurs om zich te verdedigen en kon onder ideale omstandigheden een topsnelheid halen van 378 km/u, zonder bomlading of grote hoeveelheden brandstof. De bommenwerper kon maximaal 2.000 kilo bommen meenemen.
De aanval
De bemanning was op de terugweg van een aanval op Essen. Opvallend is dat twee andere bommenwerpers die zijn neergestort in de Wieringermeer ook Essen als doelwit hadden. Boven het IJsselmeer werd Wellington bommenwerper plots aangevallen door een nachtjager van het type Messerschmitt Bf110. De nachtjager werd bestuurd door de zeer ervaren Duitse piloot Hauptman Helmut Lent.
Door een zogenaamde corkscrew, een soort kurketrekker-ontwijkingsmanoeuvre van de piloot Josef Kalensky, wisten ze tijdelijk de nachtjager af te schudden. Of ze hebben geweten dat de nachtjager hun is blijven volgen met zijn radarapparatuur is onbekend. Lent zette waarschijnlijk een tweede aanval in, die de Wellington bommenwerper fataal werd. Het vliegtuig is vermoedelijk in brand gevlogen, en hoog in de lucht in stukken gebroken toen het vuur de brandstof tanks bereikte. In de romp zaten de bemanningsleden dicht op elkaar, toen het toestel plotseling in stukken brak en de wrakstukken naar beneden vielen, had de bemanning geen tijd meer om te springen.
Toen de bewoners van de boerderijen in de omgeving de volgende dag gingen kijken, werd een identiteitsplaatje gevonden. Het identiteitsplaatje hoorde bij de Tsjechische RAF vlieger Sgt. Karel Kodes, de 2de Piloot. De bezetter heeft de weinige overgebleven stoffelijke resten van vijf bemanningsleden uit de uitgebrande wrakstukken verzameld en in 1 kist samen begraven. Dit is de reden waarom de graven tegen elkaar aan zijn geplaatst en niet op de gebruikelijk vastgestelde afstand. Alleen het lichaam van Sgt. Josef Politzer, de Wireless Operator, werd tamelijk ongeschonden en compleet gevonden, vlakbij het wrak. Sgt. Josef Politzer had een gebroken nek bleek na onderzoek.
De Duitse nachtjager piloot Hauptman Helmunt Lent
Het vliegtuig van piloot Josef Kalensky werd waarschijnlijk aan- of neergeschoten door de Duitse piloot Hauptman Helmut Lent. Lent was opgestegen met zijn Messerschmitt Bf110 van vliegbasis Leeuwarden, en behoorde tot het Duitse nachtjager Squadron II/NJG2. Hij was geboren op 13 juni 1918 Pyrehne, dichtbij Landsberg an der Warthe. Als nachtjagerpiloot was hij bijzonder succesvol en behoorde de topvliegers van de Luftwaffe. Tijdens de oorlog is hij op 5 oktober 1944 , tijdens een routinevlucht boven Duitsland, neergestort en op 7 oktober aan zijn verwondingen overleden.
De berging wrakstukken augustus 2004
In augustus 2004 heeft de Koninklijke Luchtmacht, onder leiding van kapitein Hans Spierings wrakstukken opgegraven. Onder andere zijn er toen gevonden één van de twee stermotoren waarschijnlijk van het type Bristol Pegasus XVIII, met 9 cilinders en een motorvermogen van circa 1000 PK. Daarnaast zijn er diverse kleine onderdelen, delen van het landingsgestel en circa 40 kilo scherpe munitie opgegraven. Opvallend was dat er ook een gesp van een parachute is gevonden. Een stille getuige dat de bemanning geen tijd heeft gehad om zich in gereedheid te brengen om te springen.
Nawoord
Wij mogen het verhaal niet vergeten van deze jonge mannen die in onze polder op tragische wijze zijn omgekomen. Deze mannen liggen ver weg van hun moederland begraven. Het verhaal van de Tsjechische bemanning zal ons onbekend blijven.
Mochten er mensen zijn die meer informatie hebben:
E-mail: mark@shhk.nl