Wieringermeer – 20 mei 2025
Door Anita Blijdorp
Vanaf mei 2025 publiceren we op onregelmatige basis voorbeelden van collaboratie in de periode 1940-1945 in de Wieringermeer. De artikelen zijn geschreven op basis van historisch onderzoek in archieven en via andere bronnen.
Biografieën
- Landbouwer, NSB-lid. Aris Saal, een ‘foute’ burgemeester. Auteur: Jan de Roos.
- Landbouwer, lid van de NSB Jannes Abbring. Auteur: Anita Blijdorp
- Bouwkundige Albrecht Kost, fanatiek NSB’er, gehaat in zijn omgeving. Auteur: Anita Blijdorp
- (volgend artikel)
Wat is collaboratie?
Als Duitsland in mei 1940 Nederland bezet, juichen verschillende mensen dit toe en sommigen gaan samenwerken met de Duitse bezetter. Dit heet collaboratie. Mensen die ‘heulden met de vijand’ worden collaborateurs genoemd. Collaboratie kon politieke, militaire of economische vormen aannemen, maar ook verklikking en verraad behoren ertoe.
De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) is een voorbeeld van politieke collaboratie. Economische collaboratie is het individueel of bedrijfsmatig werken voor of samenwerken met de vijand. Lees meer over collaboratie tijdens WO2.
Het is belangrijk te publiceren over het onderwerp collaboratie vanwege:
- de wens voor transparantie en betere kennis over dit aspect van de geschiedenis van WO2
- begrijpen van de context waarin mensen toen leefden en beslissingen namen
- nabestaanden kunnen inzichten krijgen in hun familiegeschiedenis, meer duidelijkheid over wat er is gebeurd
- onderzoekers kunnen deze informatie gebruiken voor verdere bestudering van collaboratie in onze regio
- herdenken en educatie: herdenken van WO2 en het belang van de geschiedenis benadrukken voor toekomstige generaties.
Soorten collaboratie
In het zicht van de bevrijding kreeg het verzet er een taak bij, voorbereiden van arrestatie van (vermeende) collaborateurs. Ook in de Wieringermeer kreeg de BS deze taak. Een interessante bron hierover is een bewaard gebleven lijst ’te arresteren personen’ met daarop namen van inwoners van de Wieringermeer voorjaar 1945. Deze lijst is te vinden in het Regionaal Archief Alkmaar. Zie voetnoot[1]
Vermoedelijk is de lijst opgesteld in het vroege voorjaar van 1945. Bovenaan staat, over categorie I, de vermelding: ’te arresteren vóór de actie’. Dit verwijst waarschijnlijk naar de periode maart, april 1945 als het verzet nog mogelijkheden ziet om het Duitse plan voor het laten springen van de IJsselmeerdijk tegen te houden. Verijdeling van dit plan heeft echter nooit plaatsgevonden.
De lijst onderscheidt drie categorieën.
I. (23) personen ’te arresteren vóór de actie’.
II. (7) personen ’te arresteren na de actie’.
III. (11) personen aan wie ‘huisarrest op te leggen’ na de actie.
Blijkbaar gold: de ene collaborateur is de andere niet.
Belangrijke kanttekening: het lijkt erop dat BS’ers een ruime marge hebben genomen bij de vraag wie heeft samengewerkt met de bezetter. Ook bij een vaag vermoeden van betrokkenheid bij of steun aan de bezetter of aan de NSB en aanverwachte organisaties was reden voor plaatsing op de lijst.
Categorie I. (23 personen), met vermelding van de reden:
- NSB-lidmaatschap
- Sympathisant van de NSB
- Lidmaatschap NSKK of WA
- Opdrachten aangenomen van de Duitse weermacht
- Provocateur, ‘defaitist’
- Verrader van Joden
- Persoon met de Duitse nationaliteit, zgn. ‘Rijksduitschen’
- Collaborateur (zonder verdere aanduiding)
Spoiler alert!
Kunnen we spreken van 41 collaborateurs? Nee, de soep werd niet zo heet gegeten als de categorieën I., II. en III. suggereren. Uit artikelen zal blijken hoe divers het verschijnsel ‘collaboratie’ in de Wieringermeer was. Ook zal blijken dat mensen onterecht op deze lijst stonden.
Reacties, contact
Anita Blijdorp
E-mail: anitablijdorp@gmail.com
Noten:
[1] Regionaal Archief Alkmaar, Collectie documentatie Tweede Wereldoorlog. Tg. 0853. Inv.nr. 332. Onder meer met stukken over onderzoeken van zuiveringscommissies in de Wieringermeer, Wieringen, Den Helder en Texel.