Wieringermeer, november 2020. Bijgewerkt in oktober 2021.
Aanleiding
Toen de Rijksoverheid in 2019 besloot om bij het herdenken van WO2 extra aandacht te besteden aan de holocaust ontstond ook in de Wieringermeer een idee. Mocht de gemeente Hollands Kroon het voorbeeld van het Rijk willen volgen, dan zou naar ons idee, het gemeenschapshuis van het Joods Werkdorp aan de Nieuwesluizerweg dé herinneringslocatie zijn. In Hollands Kroon is geen enkele Stolper- of herdenkingssteen te bekennen; reden temeer om een andere toepasselijke herinneringsvorm bij dit Rijksmonument te bedenken.
Nu leeft het werkdorp nog in het collectieve geheugen van Wieringermeerders maar met de tijd zal dat mogelijk minder worden. Vergeten wat hier gebeurd is, dat willen we voorkomen. We willen graag de namen van de laatste bewoners tot 1941 noemen. Naast een fysiek monument in de openbare ruimte, ontstond ook het idee voor een website. Ina Hoogenbosch-Glas haakte aan voor het realiseren van beide ideeën.
Voor wie
In de hal van het nog bestaande gemeenschapshuis hangt een lijst met namen van hen die tijdens de ontruiming van het werkdorp op 20 maart 1941 daar woonden en uiteindelijk niet zijn teruggekeerd. De lijst is tijdens een reunie van overlevenden samengesteld en in 1989 onthuld door mevrouw Lea Katznelson, weduwe van de eerste directeur. Er staan 186 namen op, hier en daar aangevuld met ’en echtgenote’ of ‘en kinderen’.
Alles tezamen kwamen we op 197 steentjes voor evenzoveel omgekomen bewoners. Nu is het zo dat er meer voormalig-werkdorpers zijn omgekomen, oud-leerlingen die al waren vertrokken naar elders voor het werkdorp in 1941 werd ontruimd. We wilden in het project Namenmonument in de buitenruimte de verbinding houden met de lijst namen in de hal
Het monument
Bij de vormgeving zijn we allereerst uitgegaan van het bestaande zuiltje. Deze stenen zuil, waarop heel kort de geschiedenis van het werkdorp te lezen staat, is in 1989 op initiatief van de gemeente Wieringermeer, burgemeester J.F.G. Knorr, tijdens een reünie van oud-bewoners onthuld. De overlevenden Gert Laske en Simon Schwarzschild waren belangrijke kartrekkers voor de reünie.
De stenen zuil was ons uitgangspunt. Het idee van een halve cirkel was ook snel geboren. Een cirkel heeft iets geborgens en meer nog: het is een verwijzing naar de toenmalige woonbarakken die in een halve cirkel geplaatst waren achter het gemeenschapshuis.
Realisatie
Uit een eerste schatting van de kosten bleek dat uitvoering een haast onhaalbare klus zou zijn. Wilde het slagen dan moesten voor zowel geld als menskracht en materiaal veel contacten gelegd worden. Er was een klein jaar uitgetrokken voor de realisatie. De pers werd benaderd, onze netwerken geactiveerd en brieven geschreven.
Eerste positieve geluiden kwamen van de eigenaar van het terrein en uit de gemeente. Beiden beloofden ondersteuning. Verder kwam veel steun van gemeente Hollands Kroon, Kernbeheer en de Hollands Kroonse Uitdaging. Zij stonden klaar met raad en daad, menskracht en materiaal.
Uitvoerder is firma A3Bouw. De bouwtekening is gerealiseerd door A.C.M. Hoogenbosch. Het Historisch Genootschap Wieringermeer (de penningmeester) nam ons de financiële romslomp uit handen. Verder wilde een metaalbedrijf (dat niet met name genoemd wil worden) ons gratis voorzien van een grote halve cirkel aan cortenstaal. Een bord bij het Namenmonument vermeldt alle ca 20 bedrijven die gratis diensten of tegen korting diensten verleend hebben. Via sponsoring is 50 procent van de begrote kosten binnengehaald, de andere 50 procent is in menskracht en materiaal ontvangen. Waarvoor heel veel dank!
Het Namenmonument werd op 6 oktober 2021 geopend.
Marieke Roos, initiatiefnemer.
Bekijk ook:
– https://www.werkdorpwieringermeer.nl/. Bouwer en beheerder is Roel Wittink.
– Onthulling namenmonument, de filmopname 6 okt. 2021.
