Op 12 mei 1940 rukken Duitse troepen op naar de Wonsstelling aan de Kop van de Afsluitdijk. In de loop van die middag geeft de Nederlandse legerleiding het bevel om met vier nog beschikbare vliegtuigen het Duitse aanvalsleger tot staan te brengen. Maar het is te laat. Duitse jachtvliegtuigen zijn in de meerderheid en de vier toestellen vliegen onverrichterzake terug naar hun thuisbasis vliegveld Ruigenhoek nabij Leiden. Een van de Fokkertoestellen krijgt motorstoring en maakt een noodlanding nabij de Slootweg. Mark Hakvoort heeft na jaren onderzoek een reconstructie gemaakt van de crash en afvoer van het wrak naar Den Helder. Ook foto’s gemaakt op 12 mei 1940 doken op. Wie zijn de mensen op deze plaatjes?
Door Mark Hakvoort
Het is zondag 1ste pinksterdag 12 mei 1940 na 16.00 uur middags. Hoekstra, reserve 1ste luitenant-vl. kijkt naar beneden en ziet de rechte lijn van de Afsluitdijk. Als hij opzij kijkt ziet hij drie andere Fokker tweedekkers vliegen met bommen onder de vleugels. Begeleidende jachttoestellen zoals de Fokker G1 zijn niet meer beschikbaar, deze stonden allemaal in een rij op het vliegveld Bergen en Waalhaven een aantal zijn bij de eerste Duitse bomaanval op 10 mei vernietigd. In de Fokker C.V, een twee persoonsverkenningsvliegtuig, is Hoekstra samen met reserve. 2de te luitenant-wrn Van den Heuvel onderweg naar de Kop van de Afsluitdijk, aan de Friese kant, gevlogen voor een gewapende verkenning van de Wonsstelling in Friesland. Duitse troepen die vanuit het oosten door de provincie Friesland oprukken moeten worden aangevallen met bommen en mitrailleurs.
Eerder die dag om 15:30 uur kwam van hogerhand het bevel om met alle beschikbare toestellen d
e Duitse troepen aan te vallen bij de Wonsstelling. Na 16:00 uur werd gestart met vier verouderde tweedekker toestellen, waaronder de Fokker C.V met registratie nummer 645, vanaf vliegveld Ruigenhoek (nabij Leiden). Omdat er veel Duitse jachttoestellen actief zijn boven de Afsluitdijk en Kornwerderzand, wordt de missie boven de Afsluitdijk afgeblazen door de commandant van deze vier vliegtuigen , reserve. 2de te luitenant-wrn W. Focke. De trage Fokker vliegtuigen zijn voor de moderne en het grote aantal aanwezige Duitse jagers een gemakkelijk doelwit. Commandant Focke is zo verstandig om een confrontatie uit de weg te gaan.
Laag vliegend boven de grond vliegend, om niet ontdekt worden, vliegen de vier toestellen onverrichterzake terug naar de thuisbasis. Op de terugweg krijgen Hoekstra en Van den Heuvel met de Fokker C.V 645 motorstoring boven de Wieringermeer. Hoekstra ziet een potentiële noodlandingsbaan en zet de Fokker aan de grond. Tijdens het uitrollen belandt de Fokker met zijn landingsgestel in een sloot, waardoor het onderstel zwaar beschadigd raakt. De noodlanding is nabij de Slootweg op kavel E48 in de noordwesthoek van de Wieringermeer. Hoekstra en Van der Meulen (identiteit niet helemaal zeker) komen met de schrik vrij en stappen ongedeerd uit het vliegtuig. Dezelfde dag worden ze overgebracht naar vliegveld De Kooy bij Den Helder. De andere drie toestellen zijn veilig teruggekomen op vliegveld Ruigenhoek rond 17:30 uur.
Van de crash is in de chaos direct na de bezetting, geen rapport gemaakt door de Luchtbeschermingsdienst van de Wieringermeer. Bekend is wat deze Fokker C.V met registratie nummer 645 op 12 mei heeft meegemaakt met de bemanning: Res. 2de lt.-wrn. R. van den Heuvel en de piloot res. 1ste lt.-vl. E.M. Hoekstra.
Op de foto mei 1940
Op de foto is de berging van de Fokker te zien. Dit heeft plaats gevonden vlak na de bezetting van Nederland. De Fokker was met zijn onderstel in een sloot terecht gekomen en achtergelaten. De Duitse bezetter heeft het vliegtuig geborgen. Van de tweedekker is de bovenste vleugel verwijdert. Op de foto zijn een aantal details nauwelijks te onderscheiden, maar wel interessant. Namelijk links bij de propeller wordt de kabel los gemaakt waaraan het wrak uit de sloot is getrokken. De voorover gebogen man in het hemd en lange laarzen is een Duitse soldaat. Ook zijn er Duitse soldaten herkenbaar aan hun laarzen bij de vleugel. Bij de cockpit zijn de Vickers mitrailleur herkenbaar, die onklaar is gemaakt. Het is namelijk mogelijk door de mitrailleur te kijken, hier behoort de grendel te zitten, deze is verwijderd.
Maar wie zijn de andere mensen op de foto? Wie is de man die een linksvoor een shagje rolt, en de jonge dame met een trendy zomerjurk? Waarom mochten deze burgers zo dicht bij de werkzaamheden komen?
De Fokker C.V verkenner met registratie nummer 645
In de jaren voor de Tweede Wereld Oorlog was dit type Fokker C.V onderdeel van het Derde Verkenningsgroep van het Tweede Luchtvaart Regiment (III-2 LVR).
Type C.V E (spreek uit als C 5 E), had een motor van het type Rolls Royce Kestrel IIB (560 pk) of XI (630 pk). Bommenlast van circa 200 kg bestaande uit een vliegtuigscherfbom van 8 kg, 2 stuks van 25 kg en 2 stuks 50 kg. De Fokker C.V had een lengte van 9.53 mtr, een hoogte 3.3 mtr en een spanwijdte 15.3 mtr. Opvallend aan het ontwerp is de dubbele vleugel (dubbeldekker) constructie, de vleugels zijn bekleed met zeildoek. Een lichte maar brandbare constructie. Er zijn in totaal 327 geproduceerd in Nederland en onder licentie in het buitenland na 1925. Er was plaats voor twee bemanningsleden aan boord, de piloot en de waarnemer (of staartschutter). Het vliegtuig was voorzien van twee machinegeweren M.18 Vickers, voorwaarts vurend. En een enkel machinegeweer M.20 Lewis, op een affuitring bediend door de waarnemer om zich te verdedigen tegen aanvallen van achteren. Het kon een topsnelheid behalen van 225km/u onder ideale omstandigheden, zonder bomlading of grote hoeveelheden brandstof. De normale kruissnelheid was slechts 205 km/u.
De Duitse bezetter
Het vliegtuig met registratie nummer 645 van de piloot Hoekstra werd door de bezetter geborgen. Het wrak, ontdaan van zijn vleugels, is naar vliegveld de Kooy bij Den Helder verplaatst. Toevallig zijn er meerdere foto’s bekend van het wrak van deze Fokker met registratie nummer 645, liggend op zijn rug tussen de andere restanten van de Nederlandse luchtmacht.
Ontsnapping Hoekstra
Na de noodlanding gingen Hoekstra en van der Meulen naar Den Helder, vliegveld De Kooy. Op 14 mei, rond 17:00 werd er medegedeeld om de wapens neer te leggen. De op vliegveld De Kooy aanwezige vliegtuigen, wapens en documenten moesten hierop in brand gestoken worden, om niet in Duitse handen te vallen. Terwijl iedereen bezig was met het sabotagewerk, slaagden twee man er in met de laatste Fokker C.X “705” te vluchten met als doel elders door te vechten. Hoewel dit streng verboden was, slaagden res. 1ste lt.-vl. E.M. Hoekstra samen met res. Kapt.-wrn C.G.R. van Marcelis Hartsinck er in om rond 20:15 uur op te stijgen en koers te zetten richting Zeeland. Door opkomende grondmist en het invallen van de duisternis werd op het strand van Zoutelande (ca. 5 km ten westen van Vlissingen) in de provincie Zeeland geland om te overnachten. Op 15 mei, gingen ze verder op aanwijzing van een plaatselijke commandant, richting Calais in Frankrijk. Door benzinegebrek was het noodzakelijk om op het strand bij Bray-Dunes te landen, om vervolgens naar het vliegveld Mardyck nabij Duinkerken te vliegen. Daar werd het toestel Fokker C.X “705” achtergelaten. Hoekstra koos ervoor om terug te keren naar Nederland, maar Van Marcelis Hartsinck slaagde er uiteindelijk in om Engeland te bereiken.
Vraag bij de foto: wie zijn deze mensen?
Een bijzondere foto van een zondagmiddag tafereel. Maar wie zijn de mensen op foto? De mevrouw met haar mooie zondagse jurk en de meneer links op de voorgrond die shagje draait. Wij mogen het niet vergeten hoe de Nederlandse luchtmacht met weinig en verouderde vliegtuigen bijna kansloos de Luftwaffe te lijf ging.
Mochten er mensen die zich het voorval van de Fokker herinneren of de mensen herkennen, dan vragen wij contact op te nemen met Mark Hakvoort, mail: markhakvoort14@gmail.com
Noordhollands Dagblad, 3 mei 2016. Afsluitdijk, cruciale rol tot ons land.
In deel 4 van een serie artikelen over de Afsluitdijk besteedt het Noordhollands Dagblad op 3 mei 2016 een pagina aan de verdediging door de 230 manschappen van commandant kapitein Boers in de meidagen van 1940.
Meer op Kazemattenmuseum.nl