Op maandag 6 november 1944 maakte een grote Amerikaanse bommenwerper een noodlanding aan de Tussenweg in de Wieringermeer. De naam van het vliegtuig was Lady Jane, type Boeing B-17 Vliegende Fort, met bijna 59 bombardementsmissies op haar naam. In dit verhaal reconstrueren we de geschiedenis van het vliegtuig, de bemanning en wat er gebeurde na de noodlanding.

De Lady Jane was het favoriete vliegtuig van piloot Hillestad en zijn bemanning. Al drie dagen achter elkaar voerden zij bombardementen uit op het Derde Rijk. Op deze maandag vloog de Lady Jane vanuit Engeland naar het doel in Duitsland, de synthetische oliedepots van de Duitse stad Harburg (nabij Hamburg). Door hun ervaring vlogen ze mee in de voorste Lead and High Squadrons (de “A” Group) van de box. Een box was een groep van circa 48 bommenwerpers die gezamenlijk tegenaanvallen van de Luftwaffe probeerde te trotseren.

Op deze 6de november kwam de Luftwaffe niet in actie tegen de Amerikaanse armada. Wel was het Duitse luchtafweergeschut accuraat. In totaal werden 13 vliegtuigen geraakt door ontploffende afweergranaten. De bemanning van de Lady Jane had pech, het toestel werd desastreus geraakt. Twee (no1 en no2) van de vier motoren vielen uit. Met nog maar 50 procent vermogen verloor de Lady Jane snel hoogte en moest veiligheid van de box verlaten. Gelukkig verscheen de Luftwaffe niet alsnog om de traag en laag vliegende bommenwerper neer te schieten. Boven de monding van de Elbe in de Noordzee werd het vliegtuig voor het laatst gezien door de andere bommenwerpers uit de box. De radio operator zond een SOS uit, en de piloot Hillestad gaf de bemanning opdracht zich gereed te maken voor een noodlading (ditch) in het koude water van de Noordzee. Dit signaal werd opgevangen in Engeland en vastgelegd. De Lady Jane vloog toen ten Noordwesten van Texel. De navigator Fred Campbell meldde aan de piloot dat ze vrij dicht bij de Nederlandse kust vlogen, en eventueel een buiklanding op het land konden maken. De copiloot John Emch hoopte zelfs dat ze nog de Geallieerde linies ten zuiden van de Rijn in Nederland zouden bereiken.

Rapport Luchtbeschermingsdienst Wieringermeer
In het gemeentearchief van de Wieringermeer ligt een rapport van de ‘commandant van den Luchtbeschermingsdienst Wieringermeer’ geschreven door de heer Van Zijl. Het rapport vermeldt, dat om hij om 14.00 uur werd gewaarschuwd dat er om circa 13.45 uur een vliegtuig aan de Tussenweg bij Middenmeer was neergestort. Hij rapporteert dat het vliegtuigwrak geheel compleet was, maar “vrij zwaar beschadigd”. De bemanning van het vliegtuig was direct gevangen genomen door soldaten van de Wehrmacht, die de omgeving rond het vliegtuig had afgezet. Tot slot meldt het rapport dat “Aan eigendommen van ingezeten dezer gemeente was geen schade aangebracht”.

De Amerikaanse USAAF bemanning
De bemanning bestond uit 9 ervaren Amerikaans vliegeniers van de 401ste bombgroup die deel uitmaakte van de Amerikaanse 8ste luchtvloot in Engeland. De B17 bommenwerper had 9 bemanningsleden, maar soms werd een extra schutter toegevoegd als 10de bemanningslid.
De 9 koppige bemanning maakte deel uit van het 613 squadron, dat samen met vier andere squadrons de 401 bombgroup vormde. De bombgroup was opgestegen op 6 november om 7.45 uur (Engelse tijd) van zijn vliegbasis in Engeland. De verliezen aan bemanningsleden van de bommenwerpers die bij het 401 Squadron vlogen waren hoog geweest, maar eind 1944 zakten de verliespercentages.

De op 6 november gevangen genomen bemanning bestond uit (groepsfoto):
Lt. R. Hillestad* piloot (captain) Voorste rij (1ste van links)
2nd Lt. J.H. Emch 2de piloot (co piloot) Voorste rij (2de van links)
2nd Lt. F.L. Campbell navigator Voorste rij (3de van links)
S/Sgt. C.C. Montoya bomrichter Ontbreekt op de groepsfoto
S/Sgt. R.E. Kriz telegrafist Achterste rij (3de van links)
S/sgt. J.B. Dryden boordwerktuigkundige / schutter Achterste rij (1ste van links)
S/Sgt. R.M. Andren schutter onderzijde Achterste rij (5de van links)
S/Sgt. H. Fishbein* straatschutter Achterste rij (2de van links)
S/sgt. P.C. Di Cicco schutter Achterste rij (uiterst rechts)

*In de USAAF archieven wordt de naam van de piloot en Fishbein op twee manieren geschreven, namelijk Hillestad en Hillested. En Fishbein wordt ook vermeld als Fisher.

Boeing B-17 “vliegend fort” bommenwerper
De Boeing B-17 Flying Fortess II was een met viermotorige aangedreven zware bommenwerper voor de lange afstand. In de jaren 30 werd de bommenwerper ontwikkeld voor strategische bombardementen. Anders dan de Duitsers zagen de Amerikanen wel in dat een bommenwerper zich zelf moest kunnen verdedigen boven vijandelijk gebied. Het vliegtuig was daarom uitgerust met 13 stuks Browning machinegeweren 12.7 mm. De bijnaam Vliegend Fort heeft het hieraan te danken. In de Tweede Wereldoorlog werd dit type bommenwerper door de Amerikaanse luchtmacht (de USAAF) overal ter wereld ingezet. De bommenwerper had een enorme afmeting; lengte van 22,7 mtr, en was 5,8 mtr hoog en had een spanwijdte van 31,6 mtr. Opvallend aan het ontwerp is de typische staart constructie, een sterke constructie die vele bemanningsleden het leven heeft gered. Er zijn van dit type bommenwerper een ongelofelijk aantal van 12.731 stuks geproduceerd. Er waren 9 of 10 bemanningsleden aan boord. Het vliegtuig kon onder ideale omstandigheden een topsnelheid halen van 462 km/u, zonder bomlading of grote hoeveelheden brandstof. De bommenwerper kon maximaal 3.600 kilo bommen meenemen. De Lady Jane (Boeing B-17G, nummer 42-107009) had 58 missies gevlogen. Op de romp hield het grondpersoneel het aantal gevlogen missies bij (een bom) en het aantal neergeschoten Luftwaffe vliegtuigen. Op de foto van de Lady Jane staan 28 gevlogen missies en werd een aantal maanden voor het neerkomen gemaakt. Op de romp stonden volgens ooggetuigen uit de polder maar 56 bommen. Dit kwam doordat het grondpersoneel nog geen tijd had gevonden om de 57ste en 58ste erop te verven.

Het einde van de Lady Jane
Piloot Hillestad met zijn copiloot Emch en de bemanning vlogen, nadat ze besloten hadden om terug te vliegen naar het vaste land of zelfs de Geallieerde linies ten zuiden van de Rijn, laag over het IJsselmeer. De Rijn bereiken bleek als snel niet meer mogelijk op twee motoren. Piloot Hillestad besloot om af te buigen en de landing in zetten. Net ten Noorden van Medemblik vloog de Lady Jane laag over de IJsselmeerdijk de Wieringermeerpolder in. Een boerenzoon van het Wagenpad, Dhr. Ben Viersen (toen 13 jaar), herinnerd zich dat het Vliegende Fort kwam aanvliegen. Na de oorlog is Dhr. Viersen naar Canada geëmigreerd. Een licht Duits afweergeschut (een mitrailleur) dat bij de Radarpost Medemblik (waar nu de vuilstort is) opende nog kort het vuur op de kreupele dame. Een andere boerenzoon, Gerrit Koekoek aan de Oostermiddenmeerweg was op het land met de paarden aan het ploegen en herinnerd zich ook nog heel goed hoe laag de Lady Jane langs vloog. Al snel hoorde hij dat het vliegtuig was neergestort aan de Tussenweg.
Voor de Lady Jane en zijn bemanning ging alles nu snel. Het toestel was steeds moeilijker onder controle te houden door de lage snelheid. Een derde boerenzoon, Cor Iwema aan de Tussenweg, zag uit het raam van de boerderij het vliegtuig langs vliegen en omkeren. Op dat moment is waarschijnlijk de derde motor ook gestopt. En op één motor kan een B-17 niet vliegen. Piloot Hillestad waarschuwde de bemanning en een ogenblik later raakte het vliegtuig de grond halverwege de kavel bij de landbouwer Dhr. Biesheuvel (Tussenweg). Door zijn vaart en gewicht schoof de Lady Jane over de tussensloot en kwam op het land van de landbouwer Dhr. Raang Iwema terecht. Het maakte nog een draai en kwam met de neus naar het noorden gericht tot stilstand. Een ogenblik was het stil, doodstil.

De piloot Hillestad gaf de bemanning de opdracht tot uitstappen en zicht te verzamelen naast de Lady Jane. Net als vele bewoners van de polder had ook de Duitse Wehrmacht het vliegtuig zien neerkomen. De bemanning liep over de kavel naar de Tussenweg richting de boerderij van Dhr. Raang Iwema. Daar gekomen werden de 9 bemanningsleden opgepakt. De Duitsers hadden nu een probleem omdat de bemanning van een Vliegend Fort normaal gesproken uit 10 man bestond. De 10de werd niet gevonden, de Duitsers namen als dwangmiddel mee drie boeren. Het waren in ieder geval de boeren Iwema en Biesheuvel. De drie werden samen met de bemanning van de Lady Jane afgevoerd tot grote schrik van de families. De Duitsers concludeerden na een paar dagen dat ze toch echt de complete bemanning hadden opgepakt en stuurden Dhr. Iwema en Biesheuvel weer naar huis. Na 3 dagen van onderzoek (…) werden ze herenigd met hun gezinnen.
De bemanning van de Lady Jane werd door de Duitsers 6 maanden lang opgesloten in een krijgsgevangenkamp in Duitsland. Ze werden vlak voor het eind van de oorlog bevrijd door het Amerikaanse 3de Leger van George Patton.

De bezetter plaatse bij het vliegtuigwrak wachtposten. Na een paar dagen werd het boordgeschut (de 13 mitrailleurs) verwijderd en enkele weken later werden de vier motoren van het wrak gesloopt. Dhr. Cor Iwema, toen 15 jaar oud, werd door een oude Duitse soldaat gewezen op een soort bol in de vleugel en vertelde dat hij het de volgende dag mocht hebben. De Duitsers bliezen de Lady Jane dezelfde dag op. Eind november 1944 was het niet meer mogelijk om het aluminium van de Lady Jane af te voeren en te hergebruiken voor vliegtuigen van de Luftwaffe. Cor Iwema heeft de bol de volgende dag uit het toestel gesloopt.

Na de oorlog
Wrakstukken van de Lady Jane lagen na de onderwaterzetting nog steeds bij Iwema. Stukken van het vliegtuig werden gebruikt voor het kippenhok. Van één van de propellerbladen werd een monument gemaakt. Dit monument heeft jaren bij het huis van dhr. Cor Iwema aan de Tussenweg gestaan en staat nu in Dronten, in de voortuin van het huis van zijn zoon. Van een ander Lady Jane onderdeel, één van de zuigers uit een motor, had een broer van Cor Iwema een asbak gemaakt.
In april 1988 kwam een bemanningslid van de Lady Jane op bezoek bij de familie Iwema. De navigator Fred Campbell was na de oorlog dominee geworden in de stad San Angelo. Tijdens zijn bezoek kreeg Campbell de “bol” uit de Lady Jane terug van de familie Iwema. In 2009 heeft de zoon van Cor Iwema de stad San Angelo (Texas, USA) bezocht waar Fred Campbell vandaan kwam. De stad San Angelo verklaarde in een ‘Proclamation’ dat 7 april  2009 de “Iwema Family Day” was, als eerbetoon en respect aan de familie Iwema.
Wij hebben contact gezocht met de Historische vereniging van de 401 bombing group. Zover hun bekend, is er geen van de 9 bemanningsleden nu nog in leven.

Nawoord
Het land van de familie Iwema (kavel H43) is nu onderdeel van het Agriport-gebied, er staan kassen.
Het verhaal van de bemanning, nog jonge mannen, en hun vliegtuig “Lady Jane” blijft in onze herinnering. Deze mannen vochten voor een vrij Europa, ver weg van hun moederland.

Mochten er mensen die zich het voorval herinneren of er meer informatie over hebben, dan vragen wij contact op te nemen met het Historisch Genootschap Wieringermeer of met Mark Hakvoort (markhakvoort14@gmail.com).